Bij een gezond persoon is de afbraak en opbouw van eiwitten in balans. Door ziekte, zoals bij Alfa-1, kan uw behoefte aan eiwit toenemen. Er is dan namelijk meer afbraak, terwijl de aanmaak van eiwitten juist minder wordt en de zogenaamde spiermassa daardoor afneemt. Eiwitten zijn dus extra belangrijk tijdens ziekte en herstel. Het helpt de groei van nieuw weefsel en het behoud of de wederopbouw van uw spierkracht. (4, 17)

Waarom zijn (extra) eiwitten nodig?

Een goede inname van eiwitten heeft veel voordelen, zoals:

• U blijft in een zo goed mogelijke conditie.
• Het verkleint de kans op eventuele complicaties van de medische behandeling.
• Het kan ervoor zorgen dat u geen gewicht verliest en zelfs wat aankomt in gewicht.
• Uw gevoel van welbevinden kan verbeteren.
• Het verbetert de wondgenezing.
• Het verbetert de weerstand en verkleint daardoor de kans op infecties.
• Het verbetert de spierkracht.

Waar zitten eiwitten in?

Veel mensen denken gelijk aan melk of ei. Dat klopt ook, maar eiwitten zitten in nog veel meer soorten voedsel, zoals vis, kaas, soja, peulvruchten en noten. Meer onverwachte en toch eiwitrijke voedingsproducten zijn: volkorenbrood, avocado en zelfs een plakje cake. (12)

Hoeveel eiwitten heeft u nodig op een dag?

Hoeveel eiwitten u nodig heeft, is afhankelijk van leeftijd, gewicht, lichamelijke activiteit en de ernst van de ziekte. Bij ontstekingen is er meer eiwitafbraak en bij ontstekingen en weinig beweging is er minder eiwitopbouw. De eiwitbehoefte is in die gevallen groter dan bij een gezond persoon. Samen met een diëtist kunt u bekijken welke eiwitbehoefte u heeft en hoe u deze kunt invullen.

Een persoon zonder gezondheidsproblemen heeft elke dag 0,8 gram eiwit nodig voor elke kilogram gezond lichaamsgewicht. Dit betekent dat iemand van 75 kilo zo’n 60 gram eiwit nodig heeft op een dag. Bij ziekte kan deze behoefte verhoogd zijn naar zelfs 1,5 gram per kilo per dag, voor iemand van 75 kilo is dit 113 gram eiwit. In de praktijk blijkt dat deze hoeveelheid een uitdaging kan zijn. (2, 6)

De eiwitten worden het best benut als u ze in porties van 20-40 gram in een hoofdmaaltijd neemt (hiermee bedoelen wij ontbijt, lunch en avondmaaltijd) en/of voor het slapen gaan. Vooral bij het ontbijt is extra aandacht voor de eiwitten belangrijk; gemiddeld eten mensen vaak slechts 10-12 gram eiwit in het ontbijt. Bij de lunch is dat 15-23 gram eiwit en in de avondmaaltijd 24-31 gram eiwit. (4, 19)

Voorbeelden van een eiwitrijke maaltijd

1. Eén schaaltje (150 gram) kwark met 25 gram ongezouten noten en 3 eetlepels muesli.
2. Twee sneetjes volkorenbrood besmeerd met roomboter of halvarine; een belegd met 48+/30+ kaas, de ander met pindakaas. Eén glas (150 ml) halfvolle melk.
3. Tosti ham-kaas, gemaakt van 2 sneetjes volkorenbrood, 1 plak ham en 1 plak kaas. Daarbij een glas (150 ml) sojadrink.
4. Omelet van 2 eieren, met 2 sneetjes volkorenbrood.
5. Een krentenbol besmeerd met halvarine of roomboter en een plakje 48+ kaas, 1 snee volkorenbrood besmeerd met halvarine of margarine en een plakje kipfilet, 1 glas karnemelk.
6. Havermoutpannenkoekjes met banaan.*

*Recept havermoutpannenkoekjes met banaan

100 ml halfvolle melk
75 gram havermout
1 ei
Banaan
Evt. honing

Bereiding: Mix de ingrediënten met een staafmixer tot een glad beslag. Verhit de pan met wat boter of olie. Verdeel het beslag in 3 porties. Bak de pannenkoekjes 3 minuten per kant. Voeg na de bereiding de plakjes banaan toe. Ook lekker met blauwe bessen of een vleugje kaneel!

Tip! Naast de inname van voldoende eiwitten is beweging ook belangrijk voor de spieren. Is dit lastig voor u, omdat uw conditie dit niet toelaat? Bespreek met een fysiotherapeut welke mogelijkheden er voor u zijn.

Van dierlijk naar plantaardige voeding

Eet u volledig of deels vegetarisch (geen vlees) of veganistisch (plantaardig)? Dan kan het een grotere opgave zijn om voldoende hoogwaardige eiwitten binnen te krijgen. Hoogwaardige eiwitten (deze lijken het meest op ons lichaamseigen eiwit) zitten in vlees, vis en zuivel. Mensen die veganistisch eten hebben 30% meer eiwit nodig, omdat plantaardige eiwitten minder efficiënt worden opgenomen. (4)

Eiwitrijke bronnen zijn:
– Granen en pseudo-granen: tarwe, haver, rijst, gierst, quinoa, chiazaad en boekweit
– Tofu, tempe
– Plantaardige vervangers van zuivel: soja is de beste keuze qua eiwit, daarna erwten/ lupine. Producten op basis van amandel/ rijstmelk, haveryoghurt, kokosyoghurt zijn juist laag in eiwit. Let erop dat er calcium en vitamine B12 aan toegevoegd is.
– Peulvruchten (soja(bonen), erwten, linzen, kikkererwten). Falafel is een voorbeeld van een product wat met kikkererwten wordt gemaakt.

Wilt u gebruik maken van kant-en-klare vleesvervangers? Let dan op de samenstelling van het product door op het etiket te kijken en let dan op het volgende:
– bevat voldoende eiwitten: meer dan 10 gram per 100 gram en liefst 15-20 gram per portie.
– is laag in vetten: minder dan 10 gram per 100 gram.
– bevat zo min mogelijk verzadigd vet: maximaal 2,5 gram per 100 gram.
– bevat zo min mogelijk zout en in ieder geval minder dan 1,1 gram per 100 gram.

Een diëtist kunt u begeleiden om een voedingsadvies op maat samen te stellen.

Tip! Combineer verschillende eiwitten om zo efficiënt mogelijk eiwitten op te laten nemen. Bijvoorbeeld een schaaltje yoghurt met een hand noten, brood met erwtensoep of rijst met linzen.

Onderstaande tabel geeft u meer inzicht in eiwitrijke producten. Hiermee kunt u berekenen of uw eiwitinname voldoende is. Of kijk samen met een diëtist welke eiwitbehoefte u heeft en hoe u deze kunt invullen.

Bronvermelding

1. N.L.M. Raeijmaekers, C. de Snoo-van Vuuren en I.M. Schoof Groefsema. Chronische obstructieve longaandoeningen. Dieetbehandelingsrichtlijnen, 2017.  Geraadpleegd augustus 2024, https://www.dieetbehandelingsrichtlijnen.nl/richtlijnen/12HK_chronische_obstructieve_longaandoeningen_1.html
2. Kruizenga H, Wierdsma N. Zakboek diëtetiek. VU University Press, Amsterdam 2014. www.zakboekdietetiek.nl
3. Eiwitbalans bij ziekte, gezondheid en veroudering, Peter Weijs, Ned. Tijdsch. voor Voeding & Diëtetiek – 2015;70(6)
4. Artsenwijzer diëtetiek. Longziekten. COPD. Geraadpleegd augustus 2024,  http://www.artsenwijzer.info/site/?page=13&lg=nl
5. Voedingscentrum, Energie, Geraadpleegd augustus 2024,   https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/energie.aspx
6. Gezondheidsraad, richtlijnen goede voeding 2015. Geraadpleegd augustus 2024,  www.gezondheidsraad.nl
7. Elke van Riel, Houd je spieren op peil, Geraadpleegd augustus 2024, www.plusonline.nl
8. Informatie voor de huisarts: Alpha-1-antitrypsinedeficiëntie (Alpha 1)  https://www.huisartsengenetica.nl/sites/default/files/inline-files/Alpha-1-antitripsinedefici%C3%ABntie.pdf
9. Voedingscentrum, Energie, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/energie.aspx
10. Voedingscentrum, Koolhydraten, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/koolhydraten.aspx,
11. Voedingscentrum, eiwitten, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/eiwitten.aspx,
12. Voedingscentrum, Vetten, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vetten.aspx
13. Voedingscentrum, voedingssupplementen, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx
14. Voedingscentrum, vitamine D, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-d.aspx
15. Voedingscentrum, Calcium, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/calcium.aspx
16. Ziekenhuis Gelderse Valei, Voedingsbehoefte Geraadpleegd augustus 2024, https://www.geldersevallei.nl/gevoed-met-kennis/ondervoeding/voedingsbehoefte
17. H. Kruizenga e.a., Stuurgroep Ondervoeding, RICHTLIJN ONDERVOEDING HERKENNING, DIAGNOSESTELLING EN BEHANDELING VAN ONDERVOEDING BIJ VOLWASSENEN, 2019
18. Stichting Voedingscentrum Nederland, Nederlandse Voedingsmiddelentabel, 2014
19. Protein Ingestion before Sleep Increases Overnight Muscle Protein Synthesis Rates in Healthy Older Men: A Randomized Controlled Trial, Epub 2017 Aug 30, Imre Wk Kouw e.a. geraadpleegd augustus 2024: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28855419/