Wat is energie?

Ons lichaam heeft energie nodig om te kunnen functioneren. Deze energie haalt het lichaam uit eten en drinken: de voeding. Energie meten we in calorieën. Hoeveel calorieën u nodig heeft hangt af van uw leeftijd, geslacht, beweging en eventueel van uw ziekte. (5, 9)

Wat zijn voedingsstoffen?

Voedingsstoffen, die we door eten en drinken binnen krijgen hebben verschillende functies. Voedingsstoffen kunnen energie leveren; bijvoorbeeld koolhydraten en vetten. Voedingsstoffen kunnen ook als bouwstof dienen, bijvoorbeeld eiwitten, maar ook bepaalde koolhydraten en vetten worden als bouwstof gebruikt. Verder zijn er voedingsstoffen die belangrijk zijn voor groei, ontwikkeling en gezond blijven en die het lichaam niet zelf kan maken: vitamines en mineralen.

Koolhydraten zijn bijvoorbeeld zetmeel, suiker en vezels. U vindt ze terug in veel voedingsproducten zoals brood, pasta, groente, fruit en zuivel. Van deze koolhydraten wordt glucose gemaakt als brandstof voor het lichaam.

Vetten zijn er in 2 soorten: onverzadigde en verzadigde vetten. Met name de verzadigde vetten zijn minder gezond voor ons lichaam.  Ze vergroten de kans op hart- en vaatziekten via een te hoog cholesterolgehalte. Onverzadigde vetten verlagen juist die kans.

Verzadigde vetten zitten in roomboter, koek, chips en snacks, maar ook in vet vlees zoals salami en grillworst.

Onverzadigde vetten vindt u terug in oliën, (vette) vis en noten.

Eiwitten zijn bouwstoffen die o.a. belangrijk zijn voor onze spieren. Ze zitten zowel in dierlijke als plantaardige voedselproducten. Denk bij die laatste categorie aan soja, noten en peulvruchten. Dierlijke bronnen van eiwit zijn vlees, vis, kaas en zuivel.

Vitamines en mineralen zijn voedingsstoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in voeding. Zij zijn noodzakelijk voor een normale groei en ontwikkeling en om gezond te blijven. Het lichaam kan vitamines en mineralen niet of niet voldoende aanmaken en kan deze dus alleen rechtstreeks via voeding binnenkrijgen (10,11,12,13). Een vitamine is een stof die door een plant of dier is gemaakt en een mineraal is een stof die niet uit de levende natuur voortkomt, bijvoorbeeld calcium.

Aandachtspunten bij vitaminen:

Is het gebruik van multivitaminen nodig?

Supplementen, zoals multivitaminen zijn niet nodig bij een gevarieerd voedingspatroon, tenzij u in een doelgroep valt waarin dit specifiek geadviseerd wordt door bijvoorbeeld leeftijd of (langdurig) medicijngebruik. Dit kan het geval zijn bij bijvoorbeeld vitamine D en calcium.  (1, 4, 14)

Vitamine D

• Vrouwen van 4 t/m 49 jaar die een getinte huid hebben of hele dagen binnen zitten of de huid bedekken: 10 mcg
• Vrouwen vanaf 50 jaar: 20 mcg
• Mannen van 4 t/m 69 jaar die een getinte huid hebben of hele dagen binnen zitten of de huid bedekken: 10 mcg
• Mannen vanaf 70 jaar: 20 mcg
• Zwangere vrouwen: 10 mcg (15)

Calcium

Calciumsupplementen zijn in sommige gevallen aan te raden. Dit is het geval voor personen die minder dan 1000-1200 mg calcium* per dag via de voeding tot zich kunnen nemen en daarnaast corticosteroïden (zoals budesonide of fluticason) gebruiken (gedurende 6 maanden of langer ≥ 7,5 mg per dag).

Calciumbronnen zijn: melk, melkproducten, kaas, noten, peulvruchten en groente. (4, 16)

Waaruit bestaat een goede voeding?

Voeding is een onderwerp waar veel over geschreven en onderzoek over gedaan wordt. Hoewel de meningen soms verschillen, zijn er ook zaken waar experts het wel over eens zijn, namelijk:

• Minimaal 200 gram groente per dag. Denk hierbij niet alleen aan groente bij de warme maaltijd, maar ook aan bijvoorbeeld rauwkost tussendoor (zoals komkommer, tomaat, radijs, paprika, wortel). Varieer hierin zo veel mogelijk; elk soort groente en fruit heeft weer een andere samenstelling met vitaminen en mineralen.
• Fruit: 2 porties per dag. 1 portie is 100 gram. Zo rekenen we 2 kiwi’s als 1 portie.
• Volkoren producten, denk hierbij aan volkorenbrood en roggebrood, maar ook aan zilvervliesrijst, volkorenpasta of volkoren couscous.
• Peulvruchten: 2-3 opscheplepels per week. Denk hierbij aan witte bonen, bruine bonen of linzen.
• Dagelijks een handje ongezouten noten (circa 15 gram). De hoeveelheid dient op de palm van uw hand te passen. Let op: noten zijn erg gezond, maar ook energierijk. Als u overgewicht heeft, is het extra belangrijk om de hoeveelheid af te wegen.
• Wees matig met rood en bewerkt vlees. Onder rood vlees valt rund- en varkensvlees, maar ook geiten- en schapenvlees. Bewerkte vleessoorten zijn bijvoorbeeld salami, ham en filet americain. Onbewerkte vleessoorten: kipfilet, drumstick, sukadelap, biefstuk.
• Goede vervangers voor vlees zijn vis, ei, peulvruchten en vegetarische producten, waarbij er niet meer dan 1 gram zout per 100 gram is toegevoegd.
• Eet 1 keer per week vis, bij voorkeur vette vis zoals zalm, haring en makreel
• Drink geen alcohol of beperk dit tot maximaal 1 eenheid per dag.
• Let op met suikerhoudende dranken. Zoete drankjes drinken vaak makkelijk weg en kunnen onnodig extra kilo’s tot gevolg hebben.
• Neem elke dag enkele porties zuivel. Hoeveel dat is, is afhankelijk van uw geslacht en leeftijd. (6)

Tip: een diëtist kan je helpen om een voedingsadvies op maat te geven.

Aandacht voor bescherming van de longen

De goede vetzuren uit vis en de vitamines, mineralen en antioxidanten uit groenten en fruit kunnen je longen beschermen tegen infecties. Gebruik daarom:

• 1 – 2x per week vis (bij voorkeur vette vis)
• 2 stuks (200 gram) fruit per dag
• 200 gram groente per dag

Slijmvorming
Sommige voedingsmiddelen geven een plakkerig, slijmerig gevoel in de mond en keel. Dit slijm is echter niet hetzelfde slijm dat wordt geproduceerd in de luchtwegen en is dus niet hetzelfde slijm dat je ophoest!

De volgende tips kunnen hierbij helpen:

• Als u denkt dat melk en melkproducten bij jou voor slijm zorgen, probeer dan een ander melkproduct en laat niet zomaar de zuivel weg uit je voeding Je hebt de eiwitten uit zuivel namelijk hard nodig.
• Melk, chocolademelk, chocolade, pap en vla kunnen een plakkerig gevoel veroorzaken. Dit kan verdwijnen door achteraf een slokje water, frisdrank of vruchtensap te nemen.
• Zure melkproducten, zoals karnemelk, yoghurt en kwark, veroorzaken minder slijmvorming in de mond.
• Bij slijmvorming na het eten of drinken, is het aan te raden na de maaltijd je mond te spoelen.

Ondervoeding

Door ontstekingen, smaakverlies, spanningen, vermoeidheid of pijn kan de eetlust afnemen, waardoor het gewicht (ongemerkt) zakt. Wat er uiteindelijk gebeurt, is dat het lichaam bouwstoffen gaat gebruiken als brandstof, waardoor spieren worden afgebroken. Dit kan zorgen voor gewichtsverlies en een kans op tekorten aan voedingsstoffen, zoals vitamines en mineralen. Gewichtsverlies is niet wenselijk, omdat dit ten koste gaat van de spiermassa. Uw conditie lijdt er onder en het herstel kan langer duren. Dit geldt ook voor mensen met Alfa-1 en voor mensen met overgewicht.

Er is sprake bij ondervoeding als:
BMI < 18,5 (18-69 jaar) en BMI < 20 (≥70 jaar) en/of onbedoeld gewichtsverlies van >10% in 6 maanden en/of
onbedoeld gewichtsverlies van >5% in een maand. (18)

Hoe kun je zelf je BMI berekenen?
Je kunt je BMI zelf uitrekenen door je gewicht in kilo’s te delen door het kwadraat van je lichaamslengte in meters. Als je bijvoorbeeld 65 kilo weegt en je bent 1,70 meter lang, dan bereken je je BMI als volgt: 65 kilo / (1,70 x 1,70 meter) = 22,5.

Bronvermelding

1. N.L.M. Raeijmaekers, C. de Snoo-van Vuuren en I.M. Schoof Groefsema. Chronische obstructieve longaandoeningen. Dieetbehandelingsrichtlijnen, 2017.  Geraadpleegd augustus 2024, https://www.dieetbehandelingsrichtlijnen.nl/richtlijnen/12HK_chronische_obstructieve_longaandoeningen_1.html
2. Kruizenga H, Wierdsma N. Zakboek diëtetiek. VU University Press, Amsterdam 2014. www.zakboekdietetiek.nl
3. Eiwitbalans bij ziekte, gezondheid en veroudering, Peter Weijs, Ned. Tijdsch. voor Voeding & Diëtetiek – 2015;70(6)
4. Artsenwijzer diëtetiek. Longziekten. COPD. Geraadpleegd augustus 2024,  http://www.artsenwijzer.info/site/?page=13&lg=nl
5. Voedingscentrum, Energie, Geraadpleegd augustus 2024,   https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/energie.aspx
6. Gezondheidsraad, richtlijnen goede voeding 2015. Geraadpleegd augustus 2024,  www.gezondheidsraad.nl
7. Elke van Riel, Houd je spieren op peil, Geraadpleegd augustus 2024, www.plusonline.nl
8. Informatie voor de huisarts: Alpha-1-antitrypsinedeficiëntie (Alpha 1)  https://www.huisartsengenetica.nl/sites/default/files/inline-files/Alpha-1-antitripsinedefici%C3%ABntie.pdf
9. Voedingscentrum, Energie, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/energie.aspx
10. Voedingscentrum, Koolhydraten, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/koolhydraten.aspx,
11. Voedingscentrum, eiwitten, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/eiwitten.aspx,
12. Voedingscentrum, Vetten, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vetten.aspx
13. Voedingscentrum, voedingssupplementen, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/voedingssupplementen.aspx
14. Voedingscentrum, vitamine D, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-d.aspx
15. Voedingscentrum, Calcium, Geraadpleegd augustus 2024 https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/calcium.aspx
16. Ziekenhuis Gelderse Valei, Voedingsbehoefte Geraadpleegd augustus 2024, https://www.geldersevallei.nl/gevoed-met-kennis/ondervoeding/voedingsbehoefte
17. H. Kruizenga e.a., Stuurgroep Ondervoeding, RICHTLIJN ONDERVOEDING HERKENNING, DIAGNOSESTELLING EN BEHANDELING VAN ONDERVOEDING BIJ VOLWASSENEN, 2019
18. Stichting Voedingscentrum Nederland, Nederlandse Voedingsmiddelentabel, 2014
19. Protein Ingestion before Sleep Increases Overnight Muscle Protein Synthesis Rates in Healthy Older Men: A Randomized Controlled Trial, Epub 2017 Aug 30, Imre Wk Kouw e.a. geraadpleegd augustus 2024: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28855419/